Hiếu thảo đối với cha mẹ là một trong những chuẩn mực đạo đức căn bản mà bổn phận của người làm con không thể nào thiếu sót. Phụng dưỡng mẹ cha là lẽ đương nhiên, bạn không cần phải hỏi tại sao hay đặt điều kiện gì cả. Bởi công ơn của cha mẹ đối với con cái quá bao la và sâu nặng, ta không thể nào tính kể cho hết được. Vì lẽ đó, nên đức Thế Tôn dạy rằng: “Có hai hạng người, này các Tỷ kheo, Ta nói không thể trả ơn được. Thế nào là hai ? Mẹ và Cha. Nếu một bên vai cõng mẹ, một bên vai cõng cha, làm vậy suốt trăm năm cho đến trăm tuổi; nếu đấm bóp, xoa gội, tắm rửa và dầu tại đấy cha mẹ có đại tiểu tiện, như vậy, này các Tỷ kheo cũng chưa làm đủ hay trả ơn đủ mẹ và cha. Vì cớ sao ? Vì rằng, này các Tỷ kheo, cha mẹ đã làm nhiều cho con cái, nuôi dưỡng chúng khôn lớn, giới thiệu chúng vào đời này”( Tăng Chi Bộ I).

Thật vậy, ngày hôm nay chúng ta được hiện hữu trên cõi đời này, là nhờ vào tinh cha và huyết mẹ kết hợp lại mà hình thành. Với những năm tháng cưu mang nặng nhọc của bà mẹ và lòng thương yêu, tần tảo vất vả hôm sớm của người cha, đã nuôi dưỡng cho ta khôn lớn. Trong quá trình mang thai, sinh nở và nuôi dạy cho con cái trưởng thành, phận làm cha mẹ phải cam chịu không biết bao nhiêu là khó khăn và cay đắng. Từ miếng ăn bổ dưỡng cho đến giấc ngủ yên lành, cha mẹ đều dành hết về phần con. Tình thương yêu của cha mẹ dành cho con hoàn toàn không có điều kiện, miễn sao con được mạnh khỏe ngoan hiền là cha mẹ an lòng, thỏa nguyện. Vì lẽ đó, nên các nhà thơ, nhà văn đã ví tình thương bao la của mẹ cha như núi cao, như biển rộng… Chính vì sự hi sinh lớn lao như thế, nên đoạn kinh trên đức Thế Tôn dạy cho chúng ta biết rằng, mặc dù phụng dưỡng chu toàn về thuốc men, ẩm thực và hầu hạ mẹ cha suốt cả cuộc đời, nhưng vẫn chưa thể đền đáp được ơn đức cao vời ấy.

Tuy nhiên, nếu ta đem hết cả tấm lòng chân thật của mình để phụng dưỡng cho cha mẹ, thì vẫn được gọi là người con hiếu thảo. Lòng chân thật phải được biểu hiện cụ thể trong đời sống hằng ngày; mỗi hành động, lời nói và cách suy nghĩ của mình, đều luôn luôn dựa trên cái tâm định tĩnh và sáng suốt. Khi tâm hồn yên tịnh và trong sáng thực sự, thì việc hiếu dưỡng cho cha mẹ sẽ trở nên thành tựu một cách toàn vẹn.

Thực ra, món quà lớn nhất để dâng lên cho cha mẹ chính là người con biết tạo dựng một nếp sống có đạo đức văn hóa; biết kính trên nhường dưới, sống hòa thuận với mọi người chung quanh và thân tâm được an lành mạnh khỏe, chứ không hẳn chỉ đem của ngon vật lạ dâng hiến cho mẹ cha. Bởi khi thấy con cái của mình an ổn vui vẻ thì tâm nguyện mẹ cha mới thực sự yên lòng. Ngược lại, con cái thiếu căn bản đạo đức; không biết thương yêu đùm bọc lẫn nhau, xem nhẹ tình nghĩa anh em thì mặc dù người con ấy có cung phụng đầy đủ tiện nghi vật chất đến mấy chăng nữa, cũng vẫn xem là người không biết hiếu thảo. Do đó, việc hiếu kính đối với cha mẹ cần phải được học hỏi và quán chiếu trong từng hành động, lời nói và cách suy nghĩ của mình, để sống đúng với luân lí đạo đức làm người.

Mặt khác, trong cuộc sống vẫn có những người thiếu tư cách làm cha mẹ, vì nghiệp lực chi phối nên họ chỉ biết nghĩ đến tiền bạc và quan niệm rằng, “chết là hết”. Vì nhận thức sai lầm như thế, nên họ không có lối sống mẫu mực đạo đức để con cháu noi theo, mà trái lại còn gây ảnh hưởng không nhỏ cho con cái và cả gia đình. Trong trường hợp này, đức Thế Tôn chỉ dạy rằng: “Này các Tỷ kheo, ai đối với cha mẹ không có lòng tin, khuyến khích, hướng dẫn, an trú các vị ấy vào lòng tin; đối với cha mẹ theo ác giới, khuyến khích, hướng dẫn, an trú các vị ấy vào thiện giới; đối với cha mẹ xan tham, khuyến khích, hướng dẫn, an trú vào bố thí; đối với cha mẹ theo ác tuệ, khuyến khích, hướng dẫn, an trú vào trí tuệ. Như vậy là làm đủ và trả ơn đủ cho mẹ và cha” (Tăng Chi Bộ I). Thực ra, đã là con người thì bất cứ ai cũng có nghiệp lực riêng, dù nặng hay nhẹ. Người thì tham danh lợi, kẻ ưa thích sắc đẹp, tiền bạc, v.v… Tuy nhiên, nghiệp vẫn có thể thay đổi tùy theo mức độ tu tập của mỗi người. Do đó, việc trợ duyên và tạo động lực giúp cho mẹ cha quy hướng Tam bảo để tu tập chuyển hóa những mê lầm, sống thảnh thơi an ổn là việc làm hết sức thiết thực của người con hiếu hạnh. Bởi khuyến tấn mẹ cha hướng thiện, bỏ tà quy chánh không chỉ đem lại hạnh phúc cho đời này mà còn cả những đời sau. Bên cạnh đó, chính bản thân của con cái cũng thừa hưởng được ân đức khi cha mẹ có nếp sống “tốt đời đẹp đạo”.

Tuy nhiên, trong cuộc sống đầy nhiêu khê và phức tạp này, có nhiều việc xảy ra không được như ý mà ta hằng mong muốn. Vì phải lo miếng cơm manh áo, cho nên ta không có nhiều thì giờ để quan tâm và chăm sóc mẹ cha. Nếu có chăng nữa cũng chỉ là lời chào hỏi qua loa lấy lệ, và hành động hờ hững ấy cứ mặc nhiên trôi qua theo năm tháng. Thực ra, trong thâm tâm của mỗi người con đều hằng thương kính và tôn thờ song thân, nhưng vì hoàn cảnh thực tế của cuộc sống chưa cho phép chúng ta dành nhiều thời gian để chăm nom và phụng dưỡng. Và cứ thế, ta ước hẹn đến một ngày nào đó sẽ chu toàn hơn về hiếu nghĩa. Nhưng trếu trơ thay cuộc đời vốn vô thường, không có cái gì chờ đợi chúng ta cả. Rồi việc chưa đến đã đến, trong khi ta chưa kịp trở tay thì mẹ cha đã lặng lẽ từ biệt cõi đời, để lại niềm trống vắng, cô đơn và buồn tủi! Giờ đây, ta chỉ biết ân hận và tiếc thương trong muộn màng, khi phận làm con chưa kịp đáp đền thâm ân dưỡng dục đối với đấng sinh thành. Thật xót thương biết bao cho những ai không còn cha mẹ, bởi cho dù chúng ta lớn khôn đến mấy chăng nữa, nhưng một khi mẹ cha mất rồi thì vẫn bị hụt hẫng và bơ vơ trong cuộc đời!

Nếu như các bạn may mắn vẫn còn cha mẹ hiện hữu trên cõi đời này, thì phải biết trân quý và thừa hưởng, chứ đừng hứa hẹn ngày sau. Mỗi ngày bạn nên dành ít thì giờ để chuyện trò và lắng nghe những nhu yếu của song thân khi tuổi già. Bạn không nên nhờ vả cha mẹ phải ngồi suốt ngày trong nhà để bồng bế con cái cho mình. Bởi mẹ cha đã chịu rất nhiều cực khổ nuôi dạy cho ta khôn lớn, giờ đây bạn phải biết dành cho cha mẹ những ngày tháng thảnh thơi còn lại, hầu đáp đền phần nào ơn đức giáo dưỡng trong muôn một.

Để tận hưởng trọn vẹn tình thương yêu ngọt ngào của cha mẹ và chu toàn hiếu nghĩa của bổn phận làm con, bạn cần phải học hỏi đạo lí và chiêm nghiệm lại bản thân, để thấy rõ từng hành động, lời nói và cách tư duy của mình đã thực sự đúng với đạo làm người hay chưa. Vì khi ta sống trong mê mờ và lãng quên thực tại, thì cách cư xử với người thân sẽ dễ dàng chứa đựng những tính toán, ích kỷ của bản ngã tham sân si, mà lắm lúc ta không hề hay biết. Do đó, trở về với chính mình để thắp sáng hiện tại, nhằm điều chỉnh nhận thức và thái độ sống của mình, là vấn đề hết sức quan trọng. Bởi khi tâm yên tịnh, sáng suốt và thấy rõ mọi vấn đề tương giao trong cuộc sống này, thì mỗi hành động và lời nói đã được thánh thiện rồi, ta không cần phải toan tính thêm gì nữa cả. Và đó, chính là nội dung cụ thể và sâu sắc nhất của việc hiếu thảo đối với mẹ cha.

Viên Ngộ

/ Theo XDTHĐ